Ард түмэн "Эртний сайхан" уртын дууг сүлд дуу гэж нэрлэжээ. "Эртний сайхан" гэдэг уртын дуу бол эрт үес уламжлан ирсэн дууны нэг юм. Энэ дууг хуучцуул "Чингисийн төрийн сүлд дуулал" хэмээн ихэд хүндэтгэж байжээ. 1930-аад оны үеэс дуулахаа больж мартагдаж байсныг 1936-онд алдарт дуучин Магсар хурцын Дугаржав уртын дууны түүвэр ном бичихдээ түүндээ оруулсанаар өнөө үед өргөн барьсан гавьяатай. Мөн МУГЖ, Ж.Дорждагва 1970-аад онд Уртын дууны түүвэр бичихдээ "Эртний сайхан" дууны үгийг тухай үеийн үзэл суртлын байдалд зохицуулан өөрчилжээ.
Ардын аман зохиол үе улиран дамжихдаа өөрчлөгдөж байдаг бичигдээгүй хууль бий. Энэ нь XIX-XX зууны үеийн уртын дуунд түгээмэл ажиглагддаг байна. Жишээлбэл: Английн цэрэг Түвдэд цөмрөн ороход 13-р далай лам Түвдэнжамц дайжиж 1904-н онд Монгол оронд залран иржжил гаруй (1906 он хүртэл) байх хугацаанд энэхүү дууны төгсгөлд "Банчин далай ламдаа бараа болон жаргая" гэж нэмж дууддаг болсон байна.
1911 онд Наран гэрэлт, түмэн наст Богд хаан Жавзундамба хутагтыг хаан ширээнд заларсны дараа энэхүү дуунд "Хаан эзэн Богдын хамт бүгдээрээ жаргая" хэмээн түрдэг болжээ.
Эртний сайхан дууны үг:
Энэ сайхан оронд нь
Эзэн Чингис хааныхаа
Язгуур аац бүрдэв ээ
Тэнгэр мэт заяатай
Тэгш таван оюунтай
Тэнүүн уужим зарлигтай
Тэнгэрийн минь үр сад билээ
Олон одны дундаас
Сарны гэрэл тодорхой
Яндар мэт чимэгтэй
Сүмбэр уулын оройноос
Сүндэрлэж цацраад
Сүр жавхлан дэлгэрээд
Сүлд нь бадартугай
Хамаг монголын рашааныг
Ханахгүй шимсээр хүртээд
Хаан эзэн Чингисийн өмнө
Хамаг бүгдээр жаргав гэж хамаг бүгдээрээ түрдэг байжээ.
Уртын дуу гэдэг хүнийг уяруулдаг, ухааруулдаг, улам зориг төрүүлдэг увдистай учраас уртын дууг "сүлд дуулал" болгожээ.
Санал болгох мэдээнүүд
-
Баабар овогт Бат-Эрдэнийн Батбаяр танаа /Ирээдүй чам руу их буугаар буудна/ Тийм ээ, өнгөрсөн рүүгээ гар буугаар буудвал ирээдүй чам руу ...
-
Бөө мөргөл эргэн сэргэж буй энэ цагийн нэгэн том асуудал бол бөө нарын ёс суртахуун. Уг барьж бөө болно гэдэг угтаа тэнгэрийн хуулиар амьдар...
-
Монгол-Төвт Үзлийн Угшил ба Оргил (Тэнгэризмийн тайллууд) Их Гурвалжин- ы сэлбэж зассан гутгаар хэвлэл (Тэнгэризмийн тайллууд) Их Гурвалжи...
-
Алтан гарьдын зулзага Дэвээд дэвээд гэтлэшгүй Аралт тэрэгний хурд Давхиад давхиад туулашгүй Хөх Монгол нутаг минь Хүү наддаа сайхан даа У...
-
. Монгол улсын гурван сая гурван зуун мянган амь амьсгалаас нэгэн хүмүүн чимээгүйхэн сүүлчийн амьсгалаа татан авсан нь Лодонгийн Түдэв гу...
-
Цорос бол дөрвөн Ойрад дотор голлох овог билээ. Цорос овгийн үүслийн талаар хэд хэдэн хувилбар байдаг бөгөөд эрдэмтэн доктор, профессор На...
-
Монгол сургаалийн зохиолуудын гол нэгэн болох эртний 13-р зууны үеэс бичгээр уламжлагдан ирсэн “Оюуныг нээгч Оюунтүлхүүр сургаал” Дээд лам ...
-
Гуравхан сая гаруй хүн амтай Монгол улс байтугай гуч, дөчин саяар ярих хүн амтай томоохон улс орнууд хорин нэгдүгээр зуун эхлэхээс...
-
Говийн ноён хутагт Д.Равжаа “Цагийн жамыг тодруулагч Цаасан шувуу” хэмээх сургаал Гурван эрдэнэд итгэнэ. Хязгаар газрын нэгэн хүн (төр гэ...
-
Ард түмэн "Эртний сайхан" уртын дууг сүлд дуу гэж нэрлэжээ. "Эртний сайхан" гэдэг уртын дуу бол эрт үес уламжлан ирсэн...
Сонирхолтой нийтлэлүүд
* Дэлхийн 3-р дайны золиосууд
*З.Батсүх: Хятадын генерал Монголд тоосго зөөж, шавар зуурч тагнуул хийж байсан
*Сэрэмжлүүлэг № 1: Хүнсний аюулгүй байдал — хортой сүү, самар. АМАРЛИН
*“Улс үндэстнийг үгүй хийх”ОРЧИН ҮЕИЙН АРГА ТЕХНОЛОГИ
*ЭХ ХЭЛНИЙ БОДЛОГО ҮНДЭСТЭН ОРШИХЫН БАТАЛГАА
*Босоо бичгийн боомилогдсон хувь заяа*Хятадтай банзалдсан Монголын улс төрчидөөс болгоомжил!
*Ардчилалын далбаан доорх луйварчид
*Дээгүүр албан тушаал хашсан 200-хан хүн л...
*Цэ өвгөн Ши Яншань буюу Балингийн Цэрэндорж гэгч хэн байв?
*З.Батсүх: Хятадын генерал Монголд тоосго зөөж, шавар зуурч тагнуул хийж байсан
*Сэрэмжлүүлэг № 1: Хүнсний аюулгүй байдал — хортой сүү, самар. АМАРЛИН
*“Улс үндэстнийг үгүй хийх”ОРЧИН ҮЕИЙН АРГА ТЕХНОЛОГИ
*ЭХ ХЭЛНИЙ БОДЛОГО ҮНДЭСТЭН ОРШИХЫН БАТАЛГАА
*Босоо бичгийн боомилогдсон хувь заяа*Хятадтай банзалдсан Монголын улс төрчидөөс болгоомжил!
*Ардчилалын далбаан доорх луйварчид
*Дээгүүр албан тушаал хашсан 200-хан хүн л...
*Цэ өвгөн Ши Яншань буюу Балингийн Цэрэндорж гэгч хэн байв?
0 Сэтгэгдэл:
Post a Comment
Хэрэв та зочин бол Аnonymous сонголтыг хийж сэтгэгдэл үлдээнэ үү!
Хүндэтгэсэн : www.mongolchuudaa.com