“МАНДУХАЙ СЭЦЭН ХАТАН” КИНО ШҮҮМЖ

1989 онд бүтээгдсэн “Мандухай Сэцэн Хатан” кино нь Монголын түүхэн сэдэвт кинонуудын ноён оргилуудын нэг мөн гэж үнэлэгддэг билээ.
Гэвч түүхэн талаасаа уг кинонд үнэн юм гэж үнэндээ байхгүй ,Монголын түүхийг илтэд мушгин гуйвуулж олон нийтэд буруу ташаа үзэл суулгаж байгаа урхагтай кино юм. Иймд хэдий оройтсон ч шүүмж бичих нь зүйтэй гэж үзэн энэхүү бичвэрийг тэрлэв.

Уг кино зохиолыг академич, түүхийн шинжлэх ухааны доктор Ш.Нацагдорж асан бичсэн учираас Монгол үндэстний түүхийн мэдлэг нимгэний харгайгаар ийм боллоо гэж итгэхэд бэрх,тэр тусмаа тухайн үеийн түүхийн хүрээлэнгээс уг кинонд зөвлөхөөр ажилласан нь манай түүх бичлэгийн түвшинг харуулах ажээ.
Нөгөө талаар үзэл суртлын үүднээс ингэвүү гэж бодоё гэхэд баримт бас алга.
Ингээд уг кинон дахь зарим нэг түүхэн алдаа мадагийг доор үзүүлэе.
1.
Кинонд Баруун түмэнийг Баянмөнх Жонон захирч байгаад Мандуул хааны их хамарт Юнгэн хатанд сээтэн хаясаны улмаас хардагдан улмаар Исмайл сайдын гарт алуулдаг тухай гарна.
Үнэндээ бол Баянмөнх нь Молон хааныг алагдсаны дараа жилд нь буюу 1468 онд Бортохойд хадам эцэг Ургудын оручу Шигүсийн шууд дэмжлэгээр хаан суужээ.

Маш сонирхолтой өгөөжтэй ярилцлага

Үндэстний үзэлтнүүд заавал үзэх ёстой ярилцлага. Монголчуудын уг гарвал, сэтгэхүйн онцлог, нүүдлийн мал ажуйн соёлын талаар маш сонирхолтой баримттай зүйлс ярилцаж байна.

ЦАГААН ИДЭЭ

Сүүг маш олон төрлөөр, маш олон янзаар боловсруулан хэрэглэдэг угсаатан бол Монголоос өөр хаана ч байхгүй. Хожим Түвдүүд Монголчуудаас цагаан идээг боловсруулах аргад суралцжээ. Монголын хөдөө нутгийн хүн зоны шүд яралзсан цагаан байдаг нь цагаан идээний ач тус билээ. 1918 онд судалгаа явуулж Монголчуудын хүнсний үндсэн хэрэгцээний 55.3 хувийг сүү цагаан идээ, 20.3 хувийг мах эзэлж байсныг тогтоожээ. Түүнчлэн хүнсний хоногийн хэрэглээний бүтцэд шар будаа, гурил 12.8 хувь, цагаан будаа 1.2 хувь, саахарын зүйл 0.1 хувийг эзэлж байснаас гадна шахмал ногоон цай хоногт 51.8 грамм, архи 4.6 грамм хэрэглэдэг байсан тухай тэмдэглэжээ.

Монгол ухаан, Монгол хүний ёсон

Эцэг хүний 5 эрдэм
 1. Уужим ухаан
 2. Хатан зориг
 3. Бат журам
 4. Өрх гэрийн түшиг
 5. Үр хүүхэдийн сүр сүлд

 Гэрийн эзний 5 журам
 1. Алсын хараа
 2. Холч ухаан
3. Өршөөнгүй сэтгэл
4. Эв найр
 5. Эрхэм ёслол

 Эцэг хүний хориглох 8 зүйл

 1. Бор дарсанд үл шунах

ДӨРВӨН ОЙРАД ГЭЖ ХЭН БОЛОХ, ХААНАХЫН ЯМАР УГСАА ГАРАЛТАЙ ХҮМҮҮС БОЛОХ ТУХАЙ

Түүхч, доктор, дэд профессор На.Сүхбаатар бидэнд энэ түүхийг өгүүлэх юм.

-Одоо дэлхийд хэр олон Ойрад монголчууд амьдардаг юм бол?

-Дэлхий даяар нийт 10 гаруй сая монгол туургатан, монгол хэлтэн хүмүүс байна. Үүн дотроо Ойрадын дотор багтаж, Ойрадын соёлыг хадгалан үлдсэн, эх түүх нь Ойрадтой салшгүй холбоотой нэг сая гаруй хүн байна гэдэг. Энэ ард түмэн өнөөдөр цагийн эрхээр гурван улсад хуваагдан Монголоос гадна Орос, Хятадад бөөнөөр амьдарч байна. Монгол улсын баруун аймгуудад болон тархмал байдлаар ойрад угсаатны 11 бүлгийн 400 мянга шахам хүн ам, Хятадын Шинжаан-Уйгарын ӨЗО-нд, бас Цинхай муж буюу Хөхнуурт, Өвөрмонголын Алшаа, Эзнэй гол, Хөлөнбуйрын Имин голд бөөнөөр байна.

Амьдрал цэгээс хязгааргүй алсрах гурван зураас

Гэрэл зургийг Г.Эрдэнэтуяа
Зүүн гар талаас Д.Ухаанзаяа, Ч.Эрдэнэ, Н.Нагаанбуу
Амьдрал цэгээс хязгааргүй алсрах гурван зураас Манай сонин “Ринг” хэмээх сонирхолтой булантай байв. Өөр өөр байр суурьтай зочид үзэл бодлоор тулалдах ярилцлагын ринг бидэнд аливаа зүйлийг эргэцүүлэхэд дөхөм болдог байв. Тиймээс одоо “Ринг” булангаа сэргээн, мэргэн уншигч танд хүргэж байна. Ярилцлагын рингэнд “супернэгдэлчин” Ч.Эрдэнэ, түүхийн ухааны профессор Н.Нагаанбуу, “Цаглашгүй гэрэлт” шүтээн урлалын төвийн тэргүүн, бурхан урлаач Д.Ухаанзаяа нар хүрэлцэн ирлээ. Тэдний “тулаан” маш хүлээцтэй, тогтуун өрнөснийг дурдалгүй өнгөрч болохгүй. Хэдийгээр тэдний санаа оноо, сурсан судалсан зүйлс нь өөр өөр ч хүн төрөлхтний нийтлэг асуудал, оюун санааны тухайд нэгэн чигт хандаж байсан юм. Энэ нь хүн бүхэн дотроо сайн сайхны гэрэл цацруулдаг болохын жижигхэн баталгаа билээ. Бидний яриа олон сэдвийг хамарч байгаа тул бараг л асуултгүй хөвөрсөн юм.

МОНГОЛ ТУУЛИЙН БААТРУУДЫН ЭХ ДҮРИЙН ТУХАЙ (1997)

Монгол ардын тууль бол монголчуудаас дэлхийн аман зохиолын эрдэнэсийн санд оруулсан дорвитой хувь нэмрийн нэг мөн юм. Тэгээд ч Монгол тууль дэлхийн олон орны судлаачдын анхаарлыг татсаар байдаг билээ. Барагцаалбал 200 орчим жилийн өмнөөс Монгол ардын туулийг Европ зүгийн эрдэмтэд анх судалж эхэлснээс хойш өдгөө дэлхийн олон орны судлаачид тал бүрээс нь судалсаар байна. Тэдгээр эрдэмтэдийн судалгаа нь монгол туулийн зохиомж, уран сайхан, шүлэглэл, хэл найруулга болон туульд туссан нийгмийн орчин ахуй зэргийг тодруулахад гол төлөв чиглэгдсэн байна.

Монголын нүүдлийн соёл иргэншил дэлхийн соёл иргэншилд гүйцэтгэсэн үүрэг

 О.Цэвэгдорж Доктор /PhD/ профессор Түлхүүр үг: Монголчууд дэлхийн соёл иргэншилд чухам юу юугаар нэрээ гаргаж ямар хувь нэмэр оруулсан бэ?
Товч утга: Соёл иргэншлийн нүүдэлчин монгол маяг, монголын нүүдэлчдийн соёл иргэншлийн онцлог шинж, өрнө дорнын орнуудын соёл иргэншилд ямар түүхэн нөлөө үзүүлж, хувь нэмэр оруулсныг тодруулах.

 Хүн төрөлхтний соёл иргэншил бол асар баян сан буюу түүхэн дэвшлийн олон үе шат багтаасан их хөлгөн намтар юм. Зах хязгааргүй гариг эрхсийн ертөнцийн нэгэн цаг болсон манай гаригийн тогтоц дээр хүмүүсийн нэмсэн гол зуйл нь түүний соёл иргэншил билээ.

Халимагийн эмгэнэл.

Оросын эзэнт улсад 1917 онд В.И.Ленин Октябрийн хувьсгалыг удирдан засгийн эрхэнд гарахад түүнийг нэгэн халимаг генерал эсэргүүцэн босов. Энэ бол Оросын түр засгийн газрын Батлан хамгаалахын сайд асан генерал Л.Г.Корнилов буюу халимаг нэр нь Лавгаа /Лхагва/ Гилжирович Дэлдэнов гэгч эр байлаа.Дэлдэн овогтой Гилжирийн Лавгаа гэгч генерал оросын цагаан армийг үүсгэн байгуулж, улаан оросын эсрэг тэмцлийг удирдсан бөгөөд түүний удирдлага дороос Деникин, Колчак, Врангель зэрэг хожмын цагаантны жанжнууд тодрон гарчээ.Л.Г.Корнилов буюу Л.Г.Дэлдэнов гэгч энэ халимаг генералыг дэмжсэн үй олон халимагууд 1918 онд Европ руу амь дүйж зугатан гарцгаасан юм. Энэ явдлаас үүдэн 1918 оноос 1958 оны хооронд 40 гаруй жилийн хугацаанд халимагууд оросуудад ад үзэгдэн үндэс угсаагаараа доромжлогдон олон мянгаараа хядуулах болсон юм.Гэхдээ хаант Оросын үеэс ч халимагуудад харгис бодлого ил далдаар явуулж иржээ.1913 онд Оросын эзэн хаан II Николай хэлэхдээ:-Монголчууд Орос орны судас болсон Ижил мөрний хөвөөг эзэгнэн амьдарч байна. Ижил мөрний татаруудаас болгоомжлох нь зүйтэй боловч тэднээс илүү их гамшиг тарьж, аюул учруулж мэдэх нь жинхэнэ монголчууд байгаа билээ. Энэ бол халимагууд.

"БҮХНИЙГ ФРОНТОД, БҮГДИЙГ ЯЛАЛТЫН ТӨЛӨӨ!"

Дэслэгч генерал В.И.Забаровский: 

"Бид Монголын ард түмнийг энэ гавьяаг хэзээ ч мартдаггүй"

..Монгол Улсаас дэлхийн II дайны жилүүдэд ЗСБНХУ-д үзүүлж байсан эдийн засаг, санхүүгийн тусламж нь мөнгө, өвлийн хувцас, хүнсний бараа, мал, худалдаж авсан танкийн цуваа, нисэх онгоцны эскадрилаас бүрдэж байсан юм. Монгол Улсад Зөвлөлтийн Ажилчин-Тариачны Улаан армид туслах сан байгуулагдсан билээ. 1941 оны аравдугаар сард Монголын ард түмэн, хөдөлмөрчдөөс өвлийн 15 мянган иж бүрэн хувцас, 1,8 сая гаруй төгрөгийн үнэтэй гурван мянгаад илгээмж ачсан анхны цувааг илгээсэн юм. Мөн ЗСБНХУ-ын улсын банк руу 587 мянган төгрөг бэлнээр гуйвуулжээ.

МОНГОЛЫН ТҮҮХИЙГ МОНГОЛООР БИЧИХҮЙ

Монголын түүхийг голчлон гадаадууд гадаадаар бичсэн байх. Энэ байдал одоо ч хэвээрээ. Түүхээ өөрөө бичдэггүй монголчууд түүнийг ямар ч шүүлтүүргүй хуулан авах. Сүүлдээ хуулж байгаагаа мэдэхээ байчихсан мэт. Үүнийг бид засч болно, ингэх ч үүрэгтэй. Ингээд эртний түүхээс нэгэн жишээ авч түүхээ хэрхэн засч монгол түүх болгохыг залуустаа үзүүлэхийг хичээв…
Эртний Римд болсон явдал
НТӨ 54 онд Римийн суут жанжин Красс долоон легион, дөрвөн мянган морьт цэрэг, мөн төдий тооны хөнгөн зэвсэгт цэргүүдээс бүрдсэн томоохон бүлгийн хамт парфяны нутаг руу аян дайн хийжээ. Парфянчууд тэднийг Карр-д тоссон байна. Крассын хүү Публийн легионерууд үндсэн хүчнээсээ тасарч их хүнд байдалд оржээ.

МОНГОЛЫН ТУСГААР ТОГТНОЛЫН АСУУДАЛ

Энэ үгийг Үндэсний хувьсгалын 102 жилийн ойд зориулсан эрдэм шинжилгээний хуралд зориулан бэлтгэсэн юм.
1900-1903 онуудад дэлхийн эдийн засгийн хямрал болов. Олон банк дампуурч, капиталист эдийн засаг сүйд болсон юм. Ингээд үйлдвэр барих, зээл олгох нэрээр капитал гадагшилж капитализм империалист шатандаа орсон юм. Өмнө нь колонитой байсан Англи, Франц, Итали шинээр гарч ирсэн АНУ, Герман, Орос, Японтой зөрчилдөж, улмаар колонийн системийг эсэргүүцсэн дэлхийн хувьсгалын эрин үе эхэлсэн юм.

Энэ цагын улаач нарт СОНОРДУУЛАХ нь

 Сүсэг бишрэл бол хүн тэр тусмаа Монгол хүнд бол язгуураас заяасан өв гэж болно. Өнгөрсөн хэдэн зуунд бид манж, төвдийн заавраар юу шүтхээ хүртэл заалган төөрч будилсан он жилүүд хөвөрсөөр асар их золиосон дунд өнөөдөрийн тусгаар Монгол оршин буй нь үнэн. Юу шүтнэ түүн лугаа болно гэж өвгөд сургаж ирсэн болхоор одоо л нэг Монголчууд тэнгэрээ харах нь нэж учир мэдэх хүмүүс хөөрч суух ч, тэнгэрийн нэрээр, түмний зовлонгоор зугаа хийн хөлжихсөд улам олширч, бас хар тангадын “Бүү мэд, мэддэгийг бүү сонс” гэсэн хараал шиг өөрөө юуч мэдэхгүй хэрнээ үгүйсгэн мэдэмхийрэх хүн ч зөндөөн. Үнэн худал холилдож, үүдэн хоймрын байр солигдоод буй өнөө цагт улаач бүхэн нэр алдар, ашиг хонжооны хойноос хөөцөлдөлгүй, улс түмний төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэх ёсойг Тэнгэрээс сануулсаар байна.

Газар нутгаа ухагчдад сонордуулах нь

Газар нутгаа ухагчдад сонордуулах нь
Эцэг өвгөдөөс өвлүүлж ирсэн элгэн халуун нутгаа энэ цагт арай л дэндүү хайр гамгүй ухан төнхөж, уулыг нураан, усыг эргүүлж ширгээн, алт, мөнгөний хойноос амь биеэрээ дэнчин тавьж, хүн чанараа гээж, хэрээс хэтэрсэн ёс бус үйл улам ихсэж Монгол хүний үнэ цэнэ үгүй болж, нутаг дээр минь харийн вант улсууд бий болох нь холгүй байна. Өвөг дээдэс уламжилж ирсэн байгальтай харьцах онцгой нэгэн төрөл бол онго тэнгэр юм. Улаач хүн онго тэнгэрийн зааврын дагуу алив үйлийг хийдэг. Тэрний нэгэн адил 2013 оны 7-р сарын 11, 12, 13-ны өдрүүдэд Хөгнө Хан хэмээн нэрийддэг Булган аймгийн Гурванбулаг сумын нутагт хамаарах эртний нэр нь Хан Хөг хайрханд учигт нэгэн тахилгыг хэдэн улаач Тэнгэрийн ивээл, түмэн олны дэм тусаар нууцлагхан хийлээ. Энэ тахилгын нэрийг “Хан” тахилга хэмээх бөгөөд тахилгыг эртний зан үйл, дэг ёсоор үүтгэв.

ӨВӨР МОНГОЛЫН МИНЬ ӨРӨВДӨЛТЭЙ, ҮНЭН ТҮҮХ

Өвөрлөгчид аль эрт XIX зууны сүүлч буюу манж Чингийн засаглалд хятад хүн Манжийн төрийн бодат эрхийг барих болсон үеэс хэлмэгдэж эхэлсэн юм. Ийм ч учраас 1911 онд Монгол улс манж Чингээс тусгаарлахад өвөр 49 хошууны 36 нь туурга тусгаар Монгол улсдаа нэгдэн орохыг цаг алдалгүй тунхаглаж байжээ.1891 онд Ян Ей Чуан гэгч хятад тариачны удирдсан самуун цэрэг өмнөд Монголын урд зах Зостын чуулганы /төв нь өнөөгийн Улаанхад хот/ харчин гурван хошуунд 48 өдрийн дотор 150 мянган монголчуудыг хяджээ.
 Монголчуудыг хоёр гурван мянгаар нь бөөгнөрүүлж байгаад ганц ч хүн үлдээлгүй алдаг болохоор ясан овоо босч цусан далай тунаж байв.

Дэлхийд нэрээ мандуулж яваа Монгол хүмүүс

Дэлхийн єнцєг булан бvрт Монгол залуус оюун ухаан, авъяас чадвараа гайхуулж Дэлхийг байлдан дагуулж байна. Найман зууны тэртээх байлдан дагуулал Оюун санааны байлдан дагууллаар одоо ч vргэлжилсээр... Бидний байлдан дагуулал бол оюун ухаанаа хєгжvvлэх, бие биеийг дээдлэх, цаг хугацаа, орон зайг эзэгнэх байх болно оо. Ингээд дэлхийд оюун санааны байлдан дагуулалтыг хийж чадаж байгаа Монгол залуустайгаа танилцъя.

Зуун ямаанд жаран ухна...

Монголын дээд боловсрол гиннесийн рекордыг хэдийнээ эвдсэн гэхэд хэлсдэхгүй .
Магадлан итгэмжлэгдсэн гэх сүрхий тодотголтой, шалгуур хангасан төрийн мэдлийн 16, тэд нь тодроо салбарлавал МУИС 12, МУБИС мөн 12, ШУТИС 13 гэж салбарлаад, цааш нь шатласан сургалттай өөр 8, хувийн их сургууль 3, хувийн дээд сургууль 108 нийт 170, татан буугдсан гэх боловч хэлбэр дүрсээ өөрчилсөн 30 дээд сургууль, нийлээд 200 хол давчихсан манай улс санаандгүй байж байгаад мөд Гиннесийн номд хөгийн, эмгэнэлт энэ нэгэн жишээгээрээ бүртгэгдэх болжээ. Даян дэлхийн аль л болохгүй бүтэхгүй, инээдэмт, бас этгээд, онцгой үйл явдал, юмс үзэгдэл, бүр эд барааг энэ номд жагсаасан байдаг шүү дээ. Эерэг гэхээсээ хачин сонин, марзан, ер нь хүний анхаарал татаж, сэрдхийлгэмээр мэдээлэл тэр номоор дүүрэн байдаг даа.
Нэгэнт л дээд боловсролыг арван хэдэн жил тасралтгүй үйлдвэрлэж байгаа тул “Монголын хүн амын 80 хувь нь дээд боловсролтой” (дэлхийн жишгээр үүнийг “Их сургуулийн боловсролтой” гэнэ) гэсэн сүрлэг, марзан тоо Гиннест гарцаагүй бүртгэгдэж таарах нь.

Дайн

Сирийн дайны тухай тайлбар бичихгүй өнгөрч болохгүйн ээ. Барууныхан буюу гол нь Америк-Английн засгийн газар Саддам Хусейнийг Иракд, Каддафиг Ливид устгаж ноёрхлоо тогтоосон жишгээр. Одоо Башар ал-Ассадыг зайлуулан Сири улсад “ардчилал” гэдэг үлгэр ярьж байгаад эрх мэдлээ уяж, эрхшээлдээ оруулахыг эрмэлзэж байна. Ард олноо дарангуйлдаг гэдэг жүжгээр Дэлхий гаригийн оршин суугчдын тархийг өөрсдийн мэдэлд байдаг бүх гол гол мэдээллийн агентлагудаар зогсолтгүй угаасаар л.
Үнэхээр дарангуйлагч юм бол яахлаараа ард түмэн Ассад ерөнхийлөгчийн талд хатуу зогсон, дайн дуусахгүй хоёр жил хагас үргэлжилж байна?
Тэнд юу болж байгааг постны доор байгаа бичлэг үзүүлнэ. Америк, Англи, Израилаас зэвсэг авдаг, Сирийн нутаг дотор нууцаар нэвтэрсэн CIA, Mossad, SIS буюу MI6-ын гэдэг тусгай албадын зөвлөхүүдээр хүн яаж алахыг заалгадаг Сирийн сөрөг хүчин гэх хүмүүс, Ерөнхийлөгч ал-Ассадыг дэмжсэн гэсэн шалтгаанаар жирийн иргэдийг цаазалж байгааг харуулна.

ХӨЛСНИЙ СУРТАЛ УХУУЛАГЧДЫН ДАРХАН МЭХҮҮД ба "УНААД СУРЧИХСАН" ХАРАНХУЙ ОЛОНХИ

"Бид юуны ч тухай ярьж байсан хамаагүй энэ бүхэн эцсийн эцэст хөрөнгө баялаг, мөнгөний тухай л асуудал байдаг."Америк зүйр үг
Тухайн улс орны нийгэм олон нийтийн ойлголт төсөөлөл, далд ухамсарт тэдний аж амьдрал, хүрээлэн байгаа улстөр, нийгэм эдийн засгийн бодит байдлын талаар буруу ташаа төсөөлөл бүрдүүлж улс орон ард түмнийх нь хувь заяаг эрхшээл хяналтандаа оруулахын тулд юуны өмнө "үг хэлэх эрх", "чөлөөт хэвлэл" гэх мэт наанаа бол зөв сайхан мэт сонсогдох харин цаанаа бол огт өөр зорилготой хоосон уран үгс, уриа лоозонгийн доор мэдээллийн орон зайг нь далдуур эзлэн авдаг болох нь өнгөрсөн бүх түүхээр батлагдсан гашуун үнэн юм. Тэгээд энэ мэдээллийн урсгалыг нь далдаас хатуу хянаж сэм удирдах олон аргуудыг хэрэглэж байдаг.

Мэдэгдэл (2013 оны 8 сарын 29 Улаанбаатар хот)

Монголын ард түмэн танаа...
Өнөөдөр өдөр ирэх тусам жирийн ард түмний амьдрал доройтон цаашид тэвчиж тэсвэрлэхийг хүсэхгүй уур бухимдал, нийгмийн дотор нэмэгдэж байна. Төсөв тасарч, Монгол банкны валютын нөөц хоосрон, юмны үнэ тасралтгүй өсөж иргэд маргаашдаа тайван амьдрах итгэлгүй болжээ.
Энэ бүхний шалтгаан бол улс орны хэвийн амьдралыг явуулах чадваргүй, хөгжүүлэх бодолгүй мөн хүсэлгүй хүмүүс УИХ, Засгийн газар, Монгол улсын Төрийг сүүлийн 23 жил үргэлжлүүлэн удирдсантай шууд холбоотой гэж нийт монголчууд мэдэж байгаа билээ.

Дэлхийн өнөөдрийн үйл явцуудыг харж байхад 2007 онд эхэлсэн эдийн засгийн хямрал дуусахгүй үргэлжилж, олон улсын улс төр, бүс нутгуудын геополитикийн байдал улам тогтворгүй, тооцоолж боломжгүй болсон нь ажиглагдаж байна. Энэ бий болоод байгаа нөхцлийг Монгол улс зориуд анхаарахгүй өнгөрөөж, өнөөдөр эдийн засгийн хувьд гадны импортоос бүрэн хараат, бие даасан биш эмзэг байгаа нь ирээдүйд улс орон улам дордох, эмх замбараагүй байдал руу шилжиж болзошгүй эгзэгтэй мөчийн өмнө бид байна.

Яаж АН МАН хоёр Монгол улсыг алсан түүх

1990 оны цагаан морин жилийн “ардчилсан” гэгдэх хувьсгалын дараа болсон үйл явдлуудыг харахад улс орныг харанхуй нөмөрсөн хар цаг үеийн эхлэл байжээ. Тэр цагаас хойш олон жилийн дараа Монгол түнэр харанхуй дунд живэн сүйрч буй үндэстэн боллоо. Сүүлийн хорин гурван жилд Монгол оронд болсон хэмжээ хязгааргүй гай гамшиг, устгал сүйрлийг эрүүл хүний ухаанаар тайлбарлахын аргагүй юм. Ардчилсан хувьсгал гэгчийг ямар ч зорилгогүй, төлөвлөгөөгүй, сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр хийсний гайгаар Монгол орон буруу замаар орж, осолдохгүй л газрын зураг дээр л улс гэж харагдан нэрлэгдэж байна. Өөрийн гэсэн Ерөнхийлөгч, парламенттай, шүүхтэй, тусгаар тогтносон, сүлд дуулал, төрийн далбаатай.

Эх оронч үндэстний үзэлтэй залуустай нэгдээрэй!

Фасебоок дэх эх оронч үндэстний үзэлтэй залуус нэгдэн үндэстний язгуур эрх ашгийг дээдэлсэн нэгэн бүлгэм байгуулсан байна. Энэхүү бүлхэм нь үндэстний язгуур эрх ашиг дор эвлэлдэн нэгдэж үндэстний аюулгүй байдлыг хангахад өөрсдийн оюун ухаан,хүч нэмрээ оруулах зорилготой. Эдгээр залуус нь үндэстний язгуур эрх ашгийг дараах таван зүйлээс бүрдэнэ хэмээн тодорхойлжээ.
1.Газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал
2.Удмын сангийн аюулгүй байдал
3.Эдийн засгийн хараат бус байдал
4 Байгал экологийн тэнцвэртэй байдал
5.Үндэстний оюун санааны эв нэгдэл
Үндэстний язгуур эрх ашиг нь ҮНДЭСТНИЙ аюулгүй байдалд шууд нөлөөлнө хэмээн бүлгэмийн залуус үзэж эдгээрт харшилсан зүйлтэй хариуцлагатай хатуу тэмцэхээр олон залуусыг эгнээндээ элсүүлжээ. Шударга үнэний төлөө нэгдэж байгаа залуусыг минь мөнх тэнгэр ивээх болтуухай. Өнөөдрөөс эхлээд энэхүү www.mongolchuudaa.com, www.mongolchuudaa.blogspot.com энэхүү бүлгэмийн мэдэлд очиж бид хамтран ажиллах болно. Эдгээр үндэстний үзэлтэй залуустай нэгдэхийг хүсвэл ЭНД дараад нэгдэнэ үү!

Чонон сүлд ба үндэстний оршихуй. Цэнд-Аюушийн Буянзаяа

Хятадын зохиолч Зян Руний “Чонон сүлд” романы талаар бичсэн шүүмж-өгүүллийг маань уншсан олон уншигч тал нутгийн монгол чоно, монгол ахуй, монгол хүнийг магтан дуулсан, цөлжилтийн аюулыг анхааруулан бичсэн гайхамшигт зохиолын үзэл санааг шүүмжиллээ хэмээн намайг ихэд буруутгажээ. Мөн миний өгүүлсэн санааг дэмжсэн хүмүүс ч цөөнгүй байсан болно. Тэдгээр санал сэтгэгдэлүүдтэй, и:майлаар ирсэн цахим-зурвасуудтай уншиж танилцаад уг зохиолын талаар дахин санал бодлоо илэрхийлэх нь зөв юм байна, тэр тусмаа “Чонон сүлд” романд тусгагдсан үзэл санааны тухай дэлгэрүүлж өгүүлэх нь зөв юм байна гэж үзлээ.

Монгол ёс заншлаа дээдлэхүй -

Монголчууд бид аж төрөх, айл гэрийн ёсны баялаг уламжлалтай. Хүүхдийн нэр өгөх, хүүхдийн угаалгын зан үйл, хүүхдийн даахь үргээх, удам залгуулах ухаан, найрын дэг ёс, шинэ гэрийн найр, хуримлах, насны ой тэмдэглэх, төл авахуулах, мал хөнгөлөх, ноос савах, эсгий хийх, ан агнуур зэрэг аж төрөх болоод айл гэрийн зан үйлийн гайхамшигтай ёс дэгтэй ард түмэн бид билээ.
Орчин үед дээрх биет бус соёлын өвүүд алдагдах, мартагдах нь олонтаа болж, уламжлалт зан үйлүүдийг гажуудуулах тохиолдол гарах болсон.

Баядуудын ёс заншлын тухайд

Хүндлэх ёс: Баядууд өвөг дээдсээсээ уламжлан үеийн үед өвгөд настан, ахмад хүмүүс, эцэг, эх, ах, эгч дүүсээ хүндлэн дээдэлсээр ирсэн эртний баялаг уламжлалтай билээ. Баяд ястангуудын хоорондын харилцаа холбоо, заншил, ёс горимд хүндэтгэлийн хэлбэр болох мэндлэх ёс, золгох, тамхилах, зочлох зочлуулах уламжлал багтдаг. Насаар дүү хүн нь ахмад хүнийхээ тохойг нь доороос нь гардан хүндлэн хацраа өгөн золгодог. Мөн ингэж золгохдоо улирлын байдлаар мэндлэх ёстой. Жишээ нь: Сайн хаваржиж байна уу, биесээр сайн гарч мал сүргээ тарган тавтай онд оров уу даа гэх мэт. Мөн тухайн үед тэр айлын эрхэлж байгаа үйлийг ерөөөж мэндлэх нь бий. Жишээлбэл: оёдол үйл хийж байхад “Үйл бүт”, охидод бол “Уран болог”, эсгий хийж байхад “Дун цагаан дурдан шиг, артай болтугай” гэх мэт Эдгээр ерөөлийг хүлээн авч хариуд нь “Ерөөлөөр болог”, “Тэр ерөөл бат орших болтугай” гэж хариу бэлэгддэг байв. Мөн малын бэлчээр, тал хээр аян жин нүүдэлд яваа үест зориуд зам тосон очиж мэндчилдэг заншил байснаас гадна хонь хариулж яваа хүнтэй уулзаад “Хонь сайн тогтож байна уу?” гэх буюу аян жинтэй тааралдвал зөв талаараа зөрөлцөн, “Аян замдаа сайн явж байна уу? гэх зэргээр